پورتال مقالات مدیریت

1ـ معـرفـي
کتاب مديريت صادرات و واردات، داراي يک پيشگفتار، سيزده فصل و فهرست منابع فارسي و انگليسي مي باشد که در چهارصدونه (409) صفحه تدوين و منتشر شده است.
کتاب بر اساس سر فصل هاي مصوب تدوين شده که گوشه اي از مسايل و موارد مرتبط در امر تجارت خارجي در آن مطرح شده است. نوسينده طي فصل‌هاي اول تا چهارم به بررسي و شناخت بازرگاني خارجي کشور پرداخته که زمينه را براي ورود به مباحث تخصصي تر در امر صادرات و واردات فراهم مي آورد.
آشنايي با سازمان ها و شبکه هاي خدمات بين المللي در امر تجارت خارجي در فصل هاي پنجم تا دهم آمده و در فصل يازدهم کاربرد بازاريابي ترکيبي در بازرگاني خارجي مطرح گرديده است. با توجه به نقش و اهميت سازمان تجارت جهاني در امر صادرات و واردات در فصل دوازدهم به اين مهم پرداخته و در انتها روش ها و شيوه هاي تجارت الکترونيک را در فصل سيزدهم مطرح نموده است.

2 ـ مقدمه
علم اقتصاد ثابت کرده است، تنها در يک اقتصاد آزاد رقابتي است که بهترين و مناسب ترين تصميمات اقتصادي، تخصيص منابع، اثر بخشي و کار آيي عوامل توليد، مخصوصاً منابع انساني، ميزان استفاده از سرمايه و فناوري اتخاذ مي شود. ساز و کارهاي قيمت، نيروي محرکه کل نظام اقتصادي آزاد رقــابتي است. نظام اقتصاد آزاد رقابتي، جهان را به شکل يک بازار وسيع مي بنيد. وظيفـــه دولت‌ها در نظام اقتصاد رقابتي فراهم کردن محيط سالم در همه زمينه ها، بسترسازي براي رقابت و به عهده گرفتن وظـــايف و مسئوليت هايي است که مردم تـــوسط نمايندگان خود به عهده دولت مي‌گذارند تا خواست ها و نيازهاي مردم را در کليه زمينه ها فراهم سازند. توجه به اين امر مهم در قالب مفاهيم و مباحث صادرات و واردات خودنمايي مي‌کند.
3 ـ محتـواي کتـاب
1ـ3ـ توسعه دو روند مهم در عرصه بين المللي ـ روند جهاني شدن و رشد تکنولوژي ـ دولت ها را به اين امر ترغيب و تشويق مي نمايد که هر چه بيشتر و مناسب تر در جهت ايجاد و توسعه هماهنگي ساختاري در بدنه اصلي و رسمي دولت و نهاد هاي دولتي قدم برداشته تا بتوانند در اين عرصه متحول و رقابتي به حيات خود ادامه دهند.
کشورهاي مختلف براي موفقيت نظام صادراتي خود سازمان ها و نهادهاي مختلفي را تأسيس کرده اند. بايد توجه داشت که تعدد سازمان ها تأثير گذارد و مرتبط با صادرات غير نفتي نمي تواند توسعه صادرات را تضمين کند، بلکه کارآمدي آن ها مي تواند تأثير مثبت داشته باشد (5)
در کشور ما نيز نهاد هاي مختلفي وجوددارد که در مراحل مختلف با صادرات غير نفتي مرتبط هستند. از جمله اين سازمان ها مي توان به موارد زير اشاره نمود (17) :
الف ـ وزارت بازرگاني
ب ـ مرکز توسعه صادرات ايران
پ ـ بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران
ت ـ بانک توسعه صادرات ايران
ث ـ صندوق ضمانت صادرات ايران
ج ـ موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
چ ـ گمرک جمهوري اسلامي ايران
ح ـ سازمان بنادر و کشتيراني و هواپيمايي
خ ـ مرکز خدمات صادراتي
د ـ اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران
در بحث صادرات غير نفتي، سازمان‌هاي دست اندرکار آن نقش مهمي در تصميم گيري اقتصاد کشوردارند . عدم وجود عزم ملي در توسعه صادرات غير نفتي به دليل وجود درآمدهاي سرشارنفتي ساختار تجاري کشور را تک قطبي کرده است . به عقيده بسياري از کارشناسان اقتصادي، جهش صادراتي نيازمند عرضه کالاهاي مزيت دار کشور است. علاوه بر دستگاه هاي ذکر شده دستگاه‌هاي ديگري مانند شرکت هاي بيمه نيز در امر صادرات موثرند ( 18).
2ـ3ـ در دنياي امروز صادرات يا تکيه بر محصولات نهايي و تکميل شده از راهکارهاي مهم توسعه اقتصادي مي‌باشد.
کشورهاي متعددي که تا چند سال پيش به لحاظ اقتصادي قابل مقايسه با ايران نبودند، امروز به جايي رسيده اند که توليدات آن ها سهمي چند برابر سهم ايران را در تجارت جهاني دارا هستند.
يکي از مفاهيم مهم و اساسي در برقراري مبالادت تجاري مختلف بين کشورها، مفهوم مزيت نسبي و هزينه فرصت توليد کالاها و خدمات است. عواملي که باعث ايجاد مزيت نسبي مي شوند عبارتند از : منابع طبيعي، منابع انساني، منابع فني و منابع مالي( 025).
دستيبابي به اهداف راهبرد توسعه صادرات غير نفتي و کسب در آمدهاي ارزي بيشتر نيازمند تحول اساسي در ابعاد فرهنگي پيکره اقتصادي کشور و ايجاد ارتباط منطقي و بهينه بين بخش هاي مختلف اقتصاد است و تا زماني که محصولات توليدي کشور نتوانند با محصولات مشابه خارجي برابري کنند، جهش در صادرات غير نفتي فراهم نخواهد شد. براي رسيدن به جهش صادرات لازم است که تحولي عميق در همه ابعاد توليد، تجارت، قوانين، ساختارهاي اقتصادي و اجتماعي به وجود آيد. (53).
3ـ3ـ هزاره سوم بر اساس تحليل‌هاي موجود، هزاره اي در اختيار سرمايه خـواهد بود. در عصر جـديـدي که پيش‌روي بشريت قرار دارد ، قدرت نظامي به تدريج غروب خواهد کرد و تا دهه هاي آينده قدرت اقتصادي همراه با ديپلماسي همسو با آن، سرنوشت ساير بخشهاي پژوهشي مرتبط، به فرآيند خلاقيت و نوآوري سرعتي دو چندان بخشيده و اين به معناي داشتن بازارهاي وسيع تر است.
بررسي وضعيت کشور ما درصد سال اخير بيانگراين است که کشورما در دوره پيشرفت هاي خيره کننده جهان صنعتي، هم چنان به صورت سنتي و ساکن عمل کرده است. امروزه صادرات، عملياتي بسيار ماهرانه وتخصصي است. در شرايط نوين تجارت جهاني، بهره گيري از فضاي مقررات زدايي، سازوکارهاي سريع و ساده در تشريفات گمرکي و بيمه اي و بانکي از عناصر تحقق جهش صادراتي است(62).
4ـ3ـ با تـوجه به اين که توسعه صادرات غير نفتي و رهـايـي از درآمد تک محصولي يکي از اهداف نظام اقتصادي
کشورمان است. لذا براي غلبه بر مشکلات و افزايش صادرات و حرکت به سمت جهش صادراتي راه حل ها و پيشنهادهايي ارائه شده که برخي از اين راه حل ها عبارتند از:
الف ـ مشخص شدن جايگاه قانوني بازرگاني خارجي.
ب ـ سياست گذاري و برنامه ريزي صحيح صادراتي.
پ ـ اجتناب از تصميم گيري ها مقطعي
ت ـ ارائه آموزش هاي لازم و موثر در امر صادرات .
ث ـ تربيت مديران و بازارياب‌هاي مجرب .
ج ـ بالابردن کيفيت کالاها.
چ ـ مبارزه با صادرات غير قانوني.
5ـ3ـ جـهان در دو دهـه اخير با تحولات پس شگرفـي روبـه رو شده است. مفهـوم ايـن تحولات ايـن است کـه
روش هاي ديرين کسب و کار در آينده کارآيي خود را از دست خواهند داد. بسياري از کشورهاي توسعه يافته با بهره گيري از سازمان هاي تحقيقاتي، اطلاعاتي، تبليغاتي و بازاريابي، بازرگاني خود را شتاب بخشيده اند. ازديدگاه بازرگاني، اطلاعات پايه و محور اساسي در بازار محسوب مي شوند ( 115) .
در دنياي امروز، اغلب کشورهايي که سهم بالايي در تجارت جهاني دارند از طريق تشکيل دفاتر نمايندگي بازرگاني در کشورهاي خارجي فعال هستند. متاسفانه نقش اين نمايندگي هنوز براي کشور ما آن طور که بايد و شايد شناخته نشده است (126) .
تحقيق لازمه برنامه ريزي است و هر جامعه اي نيازمند سرمايه گذاري در امر تحقيقات است. سازمان هاي تحقيقاتي و اطلاعاتي با تأمين اطلاعات مناسب مي توانند بستر لازم جهت افزايش حضور و رقابت در بازارهاي جهاني را فراهم نمايند. (131).
6ـ 3ـ امروزه تجارت بين المللي در تأمين نياز کشورهاي مختلف جهان به کالاو مواد گوناگون نقش به سزايي دارد.
بانک ها به عنوان موسسات مالي نقش بسيار مهمي در فرآيند تجارت بين‌المللي دارند. غير از بانک ها سازمان‌ها و موسسات ديگري نيز در تجارت جهاني موثر هستند که عمده ترين آن ها به شرح زير است (151):
الف ـ صندوق بين المللي پول
ب ـ گروه بانک جهاني
پ ـ بانک بين المللي ترميم و توسعه
ت ـ موسسه بين المللي توسعه
ث ـ سازمان تضمين سرمايه گذاري چند جانبه
ج ـ مرکز بين المللي رفع مشاجرات سرمايه گذاري
چ ـ بانک توسعه اسلامي
به نظر مي‌رسد توسعه تجارت جهاني اين توانايي بالقوه را فراهم مي آورد که منافع بي شماري را به کشورهاي در حال توسعه ارزاني داشته و فقر جهاني را ريشه‌کن سازد. کشورهاي صنعتي پيشرفته که در ابتداي صنعتي شدن، صنايع خود را از سياست هاي حمايتي کاملي برخوردار مي کردند، براي ديگران چيزي درست بر خلاف آن را توصيه مي‌کنند. کشورهاي غني از طريق نهادهاي بين المللي هم چون بانک جهاني و صندوق بين المللي پول به ندرت قادر به مدرن سازي کشورهاي فقير بوده اند و امروزه اثرات تخريبي سياست‌هاي خود را برروي بخش فقير تر جهان در حال توسعه تأييد کرده‌اند(157).
7ـ3ـ گذشته از موضوع گسترش فرهنگ و خدمات بيمه که خود نوعي صادرات محسوب مي شود، نقش بيمه در روند تجارت غير قابل انکار است. در حال حاضر صنعت بيمه جز در موارد محدودي از فعاليت هاي اقتصادي که از سود تضمين شده اي برخورداراست، نقش عمده اي در اقتصاد کشور ندارد. اين در حالي است که صنعت بيمه مي تواند نقش کليدي در توسعه امور اقتصادي داشته باشد، امنيت در تجارت مفهومي در بيمه دارد (180).
8ـ3ـ به عقيده کارشناسان، موفقيت‌هاي راهبردي در زمينه رشد و توسعه اقتصادي کشورهاي صنعتي شده و تازه،
مديران سرمايه گذاري هاي کلان در زير ساخت ها و تجهيزات حمل ونقل و نيز توسعه مهارت هاي حمل و نقل است (185).
توجه به نياز تجارت بين المللي و حساسيت نقش کشورمان به عنوان محور اصلي ترانزيتي ايجاب مي نمايد تا علاوه بر تجهيز بنادر جنوبي در سواحل شمالي نيز توسعه بنادر و ساخت بندر جديد متصل به راه آهن مد نظر قرار گيرد. برخورداري از امنيت و مزيت جغرافيايي يکي از مهم‌ترين عواملي است که مي‌تواند زمينه ساز توسعه اين صنعت باشد(201).
به نظر کارشناسان، بهره گيري از سيستم پيشرفته اطلاعات سبب مي‌شود تا مشتريان حمل و نقل گرد هم آيند و بتوانند از دلايل هر گونه تأخير و يا کيفيت نامناسب در حمل ونقل محموله‌ها مطلع شوند (213).
9ـ3ـ توسعه روز افزون تجارت از اوخر قرن نوزدهم ميلادي و اويل قرن بيستم ايجاد بورس کالا را به عنوان يک ابزار موثر در گسترش روابط بين المللي سبب شد. بورس کالا براي کل بازار و نظام عرضه و تقاضا و قيمت گذاري منافعي در بردارد. در ايران بورس فلزات و بورس محصولات کشاورزي فعاليت دارند، مطالعاتي نيز براي راه اندازي بورس کالايي نيز صورت گرفته است. (227).
اهداف برقراري تجارت الکترونيکي در کشور با اهداف ايجاد بازاري نظير بورس فلزات هم پوشاني دارد. ايران براي راه اندازري چنين سيستمي به چند فاکتور مهم نيازمند است که عمده ترين آن ها وجود يک بستر مخابراتي و بانکي قوي و هم چنين يک مرکز رايانه اي پويا و کارآمد براي سرويس دهي به اين شبکه است(243).
10ـ3ـ رسيدن به بازارهاي گسترده جهاني، مستلزم حرکت به سوي اقتصاد باز، به کارگيري استراتژي هاي جهش
صادراتي و نگاه مدبرانه به نياز ها و خواسته‌هاي مشتريان در بازارهاي مختلف است. يکي از سکوهاي بسيار مهم در معرفي و شناساندن توانمندي ها، برپايي نمايشگاه است.در حال حاضر کشورهاي پيشرفته جهان علاوه بر برخورداري از همه امکانات در تجارت جهاني، برپايي نمايشگاه ها را از رسالت هاي مهم خود مي دانند(249).
11ـ3ـ تحقيق براي افزايش صادرات غيرنفتي در کشورمان امري الزامي است. هرچند اقداماتي صورت گرفته اما اين اقدامات بايد و شايد نبوده است. پيشرفت ارتباطات و توسعه شبکه ها، فعاليت هاي بازاريابي را بسيار پيچيده و تخصصي کرده به طوري که يکي از محورهاي اصلي فعاليت هاي بازاريابي و مديريتي محسوب مي‌شود(285).
به منظور ايجاد توانايي در وضع قيمت‌هاي مناسب، شرکت ها به سرمايه‌گذاري در زير ساخت ها و فرايندها احتياج دارند تا يک استراتژي قيمت گذاري داشته باشند . ميتوان در استراتژي بازاريابي از قيمت به عنوان تقويت کننده ساير متغيرهاي بازاريابي استفاده کرد، يا وسيله توسعه فعاليت و يا بهبود تصوير شرکت نزد مشتريان به کاربرد (321).
12ـ3ـ جهاني شدن اقتصاد با پديده‌هاي گسترش يافته‌اي همچون سازمان تجارت جهاني، استانداردسازي مالي،
ايزو و کنترل کيفيت با سرعت در حال رشد است. اين نگرش افق جديدي در برابر ديدگان بشر امروزي گشوده است.
بين المللي شدن به شرايطي دلالت دارد که معاملات خارجي مشخص افزايش مي يابد و جهاني شدن بر شرايطي دلالت دارد که اقتصاد همه کشورها به خصوص بازارهاي مالي آن ها چنان يکپارچه مي‌شوند که يک بازار جهاني واحد را به وجود مي آورند (328).
سازمان تجارت جهاني يک نقش محوري در اقتصاد جهان و تک تک کشورها بر عهده گرفته است. اين سازمان از محدوه سنتي و مسايل مرتبط با موافقت‌نامه عمومي تعرفه و تجارت فراتر رفته و تجارت خدمات و حقوق مالکيت فکري را نيز در برگرفته است. (336).
با توجه به اين که تجارت خارجي هر کشور موتور محرکه اقتصادي آن کشور محسوب مي شود ، به نظر مي رسد که يکي از عوامل رشد اقتصادي کشور، پايين بودن سهم تجارت خارجي ايران در جهان است ـ ( چهل صدم درصد در سال 2003 ميلادي (349).
13ـ3ـ رشد فوق العاده «وب» محيط جديدي براي بازرگانان به وجود آورده است که به تجارت الکترونيک موسوم است. در ساده ترين تعريف مي توان گفت که تجارت الکترونيک «انجام معاملات تجاري در يک قالب الکترونيکي‌» است. (366) .
راه اندازي تجارت الکترونيکي به لحاظ کاهش هزينه مبالادت ، سرعت بخشيدن به انجام مبادله ، تقويت موضع رقابتي کشور در جهان ، بهره گيري از فرصت هاي زود گذر در عرصه صادرات و حتي خريد به موقع کالا از خارج داراي منافع متعددي است و زمينه ساز کاهش هزينه و تورم و افزايش صادرات و توليد و اشتغال مي‌باشد(390).
بستر سازي مطلوب براي توسعه فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات ( ICT) در ساختار سازماني نيازمند شناخت کافي و نگرش مثبت مديران به ضرورت‌هاي حضور اين پديده در روند فعاليت‌هاي سازمان است. با توجه به اهميت و ضرورت اين پديده هر مدير پيشرو و آينده نگر ناگزير از انجام زمينه‌سازي‌هاي لازم و انجام مشاوره علمي و فني با صاحبان دانش فن آوري اطلاعات و ارتباطات است. (396).